या वीणावरदण्डमण्डितकरा या श्वेतपद्मासना ॥
या ब्रह्माच्युत शंकरप्रभृतिभिर्देवैः सदा वन्दिता ।
सा माम् पातु सरस्वती भगवती निःशेषजाड्यापहा ॥१।।
शुक्लां ब्रह्मविचारसारपरमाद्यां जगद्व्यापिनीं ।
वीणा-पुस्तक-धारिणीमभयदां जाड्यांधकारपहाम् ।।
हस्ते स्फाटिकमालिकां विदधतीं पद्मासने संस्थितां ।
वन्दे तां परमेश्वरीं भगवतीं बुद्धिप्रदां शारदाम् ।।२।
वसन्त शुरु भएको पाँचौ दिन अर्थात पञ्चमीको दिनलाई वसन्त पञ्चमी भनिन्छ। र माघ शुक्ल पञ्चमीदेखि संगीत, साहित्य, कलाकाे अावाहन गर्न शुरु हुन्छ।
वसन्त पञ्चमी शुभ र मंगल हुन्छ किनकि वसन्त विद्या, साहित्य, कलाकाे सर्वोत्तम प्राण केन्द्र हो।
वसन्तले दुःखलाई धकेलेर एउटा गहन प्राकृतिक सुख प्रदान गर्दछ। जीवन र कलालाई जोड्ने प्रतीक सरस्वतीको श्वेत वर्ण मोक्ष र सात्विकताको प्रतीक हाे।
माता सरस्वतीकाे एउटा हातमा वीणा र अर्को हातमा पुस्तक हुन्छ। हातकाे वीणा ज्ञान, कला, विद्द्याको प्रतिक हाे। पुस्तक त ज्ञानकाे भण्डार भइहाल्याे नै।
यस दिनमा हरेक शैक्षिक र कला क्षेत्रमा हुनेहरु र विद्द्यार्थीहरुले सरस्वतीको प्रार्थना र स्तुतिहरूमा उनको दिव्य रूपको वर्णन गर्दै हातमा लिएका उपकरणहरूको नाम तथा उनको वाहनको उल्लेख गरिएको बन्दना गाउदै पुञ्ज अर्चना गर्ने गर्छन।
सेतो हाँसलाई आफ्नो वाहन बनाएर दिव्य ज्ञानले अभिसिञ्चित मानिस रजहाँस जस्तै दूधको दूध पानीको पानी छुट्याउन सक्ने विवेकी बन्न सक्छ भन्ने सङ्केत गरेको विस्वास गरिन्छ भने उनको सेतो कपडाले सौम्य विचारको जागरण र वैज्ञानिक दृष्टिले सूर्यबाट आउने परावैजनी किरणबाट सुरक्षा गर्ने विश्वास गरिएको छ।
उनले लगाउने मालाले ध्यान र एकाग्रताको सङ्केत गरेको मानिन्छ र हातमा लिने कमलको फूलले संसार रचनाको आदिम समयलाई सङ्केत गरेको जनविस्वास छ।
विद्यार्थीले पढ्नुभन्दा अघि, सङ्गीत साधकले वाद्यवादन बजाउनु अघि र शिल्पकारहरूले कलाकौशल निर्माण गर्नुभन्दा पहिले सरस्वतीको प्रार्थना र वन्दना गर्ने र सरस्वती माताप्रति श्रद्धा भक्तिपूर्वक निकै मीठो, शुभ्र गीत कविता प्रस्तुत गर्ने परम्परा छ।
सरस्वती माता बन्दना
सरस्वती माया दृष्टा विणा पुस्तकधारिणी।
हंस वाहनसं युक्ता विद्यादानं कराेतुमे ॥
प्रथमं भारती नाम, द्वितीयं च सरस्वती ।
तृतीयं शारदा देवी, चतुर्थं हंसवाहिनी ॥
पञ्चमन्तु जगन्माता, षष्ठं वागीश्वरी तथा ।
सप्तमं कौमुदी प्रोक्ता, अष्टमं ब्रहचारिणी ॥
नवमं बुद्धिदात्री च, दशमं वरदायिनी ।
एकादशं चन्द्रघण्टेती, द्वादशं भुवनेश्वरी ॥
द्वादशैतानि नामानि त्रिसन्ध्यं यः पठेन्नरः ।
जिह्वाग्रे वसते नित्यं ब्रह्म रूपा सरस्वती ॥
